RehaDent » Badanie nerwów czaszkowych w kontekście diagnozy logopedycznej

Na układ ruchu narządu żucia składa się aparat torebkowo-więzadłowy oraz mięśnie i stawy biorące udział w czynności żucia, które zaopatrywane są ruchowo w większości przez gałąź żuchwową nerwu trójdzielnego. Ze względu na złożoność samego aktu żucia oraz połykania warto rozpoznać dysfunkcje lub porażenie nerwów czaszkowych zaopatrujących odpowiedzialnych za unerwienie czuciowe i ruchowe układu aparatu mowy (n. V, n. VII, n. IX, n. X, n. XI oraz n. XII).

Każdy poważny problem związany z funkcją nerwów czaszkowych trzeba wykryć, tak aby można było natychmiast odpowiednio zareagować i pokierować pacjenta. Badanie nie musi być skomplikowane. Poniżej przedstawiamy proste procedury kliniczne, które mogą zostać zastosowane do oceny każdego nerwu czaszkowego.

NERW TRÓJDZIELNY (n.V NERW CASZKOWY) – ma charakter mieszany. Dzieli się na trzy główne gałęzie (oczna, szczękowa i żuchwowa) jest największym nerwem czuciowym. Jest zaangażowany w generowanie większości bólów głowy. Klinicznie duże znaczenie ma rozpoznanie konfliktu nerwu uszno-skroniowego z krążkiem stawu skroniowo-żuchwowego. Objawia się to zaburzeniami czucia skóry skroni i małżowiny usznej. Gałąź żuchwowa zaopatruje ruchowo mięsnie żucia oraz m. napinacz błony bębenkowej. Badamy ją, porównując obustronnie siłę skurczu mięśni żwaczy i mięśni skroniowych, w czasie gdy pacjent zaciska zęby. Badanie odruchu mrugania jest prostą metodą diagnostyki ośrodkowego układu nerwowego, a zwłaszcza pnia mózgu. Polega on na skurczu mięśnia okrężnego oka w odpowiedzi na drażnienie okolicy czołowej nad łukiem brwiowym. Włókna dośrodkowe stanowi n. V, a odśrodkowe n. VII.

NERW TWARZOWY (VII NERW CZASZKOWY) – ma charakter mieszany zawiera włókna ruchowe dla wszystkich mięśni wyrazowych twarzy jak również dla m. strzemiączkowego oraz czuciowych dla części kubków smakowych. Obwodowe porażenie ruchowe powoduje porażenie lub niedowład wszystkich mięśni twarzy po stronie uszkodzenia. Twarz staje się asymetryczna – niedomykanie szpary powiekowej, wygładzenie bruzdy nosowo – wargowej, obniżenie kącika ust. Niemożliwe jest zmarszczenie czoła, unoszenie brwi, zamkniecie oka, wyszczerzenie zębów po stronie uszkodzonej i nadmuchanie policzka. W przypadku porażenia górnego neuronu ruchowego, pacjent jest w stanie zmarszczyć czoło. Podczas tych ruchów analizuje się wszelkie asymetrie wykonywanych ruchów mimicznych .

NERW JĘZYKOWO-GARDŁOWY n.IX – zaopatruje ruchowo mięśnie podniebienia i gardła oraz czuciowo nasadę języka i gardło, a także kubki smakowe. U dzieci może następować ucisk na ten nerw w wyniku przerostu trzeciego migdałka podniebiennego i wtórnie problemy z połykaniem. Występuje również ciasnota tego nerwu na poziomie skrzydeł większych kości gnykowej, po długotrwałym bezwładnym ułożeniu głowy ( np. podczas snu w autobusie lub samolocie) oraz w przypadku przerostu (nadbudowie) wyrostków rylcowatych. Badanie nerwu IX polega na ocenie symetrii ruchu języczka w trakcie wypowiadanego przez pacjenta „aaa”, w przypadku porażnia języczek zbacza w stronę zdrową. W warunkach prawidłowych języczek podczas fonacji unosi się pozostając w linii środkowej.

NERW BŁĘDNY n. X - ma charakter mieszany jest to nerw o najdłuższym przebiegu. Unerwia on niemalże wszystkie narządy wewnętrzne (m.in. serce płuca, trzewia). Odruch wymiotny jest efektem podrażnienia nerwu X. Uszkodzenie neuronu obwodowego n. X powoduje zaburzenia mowy i oddychania. Uszkodzenie n. krtaniowego wstecznego, który zaopatruje dominującą część mięśni fonacyjnych, wywołuje brak ruchomości fałdów głosowych jedno lub obustronnie. Może to również powodować brak napięcia mięśni fałdów głosowych i być powodem upośledzenia oddychania. Jego porażenie może nastąpić po zabiegu chirurgicznym częściowego usunięcia gruczołu tarczowego w guzach śródpiersia, ale również przy wysoko ustawionej chrząstce tarczowatej może następować ucisk na nerw krtaniowy wsteczny. Nerw IX i X mają bardzo liczne połączenia obwodowe i ośrodkowe, dlatego czynność tych nerwów można badać łącznie.

NERW DODATKOWY (n. XI) – prowadzi włókna do mięśni czworobocznych i mostkowo-obojczykowo-sutkowatych (dolne aktony tych mięśni otrzymują unerwienie od splotu szyjnego). W wyniku jednostronnego uszkodzenia nerwu dodatkowego zanikają czynności: obniżenie barku i trudność z uniesieniem barku po stronie porażonej powyżej linii poziomej oraz kręcz szyi i utrudnione trzymanie głowy prosto.

Niedowład lub porażenie mięśnia czworobocznego, którego objawem klinicznym jest obniżenie barku po stronie porażonej.

Niedowład lub porażenie mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowatego, którego objawem jest trudność z obróceniem głowy w stronę przeciwną do porażonej.

NERW PODJĘZYKOWY (n. XII) dostarcza włókna ruchowe do języka. W porażeniu obwodowym (jeśli mięśnie języka są porażone jednostronnie, czyli w zakresie jednego nerwu podjęzykowego) wysunięty język zbacza w stronę uszkodzenia. Zbaczanie powstaje ze względu na fakt, ze mięsień „prostujący” język (m. bródkowo-językowy) przesuwa jego masę w stronę uszkodzenia. Język cofnięty zbacza w stronę zdrową. Aby go zbadać, obserwuje się niekontrolowane asymetrie, boczne odchylenia towarzyszące ruchowi wysuwania języka przez pacjenta. Siłę mięśni języka można również zbadać, testując przesuwanie języka na boki wbrew oporowi szpatułki wprowadzanej po stronie, w którą odbywa się ruch. Niedowład języka może być pochodzenia ośrodkowego lub też obwodowego. W pochodzenia ośrodkowego język zbacza w stronę nieuszkodzonej półkuli mózgu (np. w razie uszkodzenia półkuli prawej język zbacza w lewo), poza tym ruchy języka są zachowane. Niekiedy trudne do rozpoznania wady w zakresie górnych dróg oddechowych są przyczyną tzw. zespołu bezdechów nocnych. Czucie z języka jest przewodzone przez ; n. X, n. XI. Smak 2/3 przednie n. VII (struna bębenkowa), 1/3 tylna – n. IX, n. X (1).

Jak wcześniej wspomniano, wszystkie nieprawidłowości stwierdzone podczas badania nerwów czaszkowych powinny być postrzegane jako ważne i wymagające odpowiedniego badania medycznego.

[1] Duus P.: Diagnostyka topograficzna w neurologii PZWL Warszawa 1989, 108-180.

Badanie nerwów czaszkowych w kontekście diagnozy logopedycznej

projekt i wykonanie - studikreatywa.pl

Badanie nerwów czaszkowych
w kontekście diagnozy logopedycznej